Askeri Kökenli Travma Sonrası Stres Bozukluğu Yaşayan Gazi ve Malüllere Yönelik Eğitim Programı: Giriş

 ‘Gün içinde çoğu zaman bir tedirginlik halim var. Her an bir şey olacakmış gibi geliyor. O yüzden genelde evde geçiriyorum zamanımı. Evdeyken biraz daha güvende hissediyorum. Tetikte bekleyen bir asker gibiyim. Ani bir ses duyduğumda, düğünde, asker uğurlamalarında sıkılan silah seslerinden çok rahatsız oluyor, irkiliyorum. Bazen kendimi yere attığım bile oldu. Dışarıda dolaşmakta benim için sıkıntı. Sürekli arkama bakıyorum. Rahat hissetmiyorum. İnsanlar üzerime üzerime geliyor gibi. Güvende hissetmediğim için yanımda kendimi korumak amacıyla bir şey bulundurma ihtiyacı duyuyorum. Zaman zaman aşırı sinir patlamaları da yaşıyorum. Ufak şeylerden de olsa insanlarla sık sık kavga ediyorum ya da kendimi sıkıyorum. Sürekli bir gerginlik, sıkıntı, bunaltı, terleme, çarpıntı, kesik kesik soluk alıp verme gibi bedensel şikayetlerim var. Yorgun ve hiçbir şey yapamayacak gibi hissediyorum. Yaşadığım travmatik olaylar aklıma geldiğinde bu sıkıntıları daha çok yaşıyorum. Zaman zaman kendimi suçladığım oluyor. Bu olayları daha çok rüyalarımda görüyorum. Bu yüzden geceleri rahat geçmiyor. Uykuya dalmakta ve sürdürmekte zorlanıyorum. Sabahları da dinlenmiş bir şekilde yataktan kalkamıyorum. Gündüzleri uyumaya çalışarak uyku borcumu gidermeye çalışıyorum ama yine de dinlenmiş hissetmiyorum. Geceleri yine deliksiz bir uyku çekemiyorum. Bu sıkıntılar benim için çok rahatsız edici ve ne yapsam da düzelmeyeceğini düşünüyorum. Umutsuzluk içine girmeye başladım’

Yukarıda yazılan sıkıntıların bazıları ya da birçoğu aşağı yukarı sizde de bulunuyorsa bu eğitim notları tam size göredir. Bunların dışında başka sıkıntılarınız, problemleriniz de olabilir. Aslında travmatik bir olay sonrasında bu tür şikayetler herkeste belirli bir ölçüde görülebilmektedir. Bunun yanında birçoğu bu sıkıntılardan çevreninde sosyal desteğiyle birlikte belli ölçülerde zamanla kurtulur. Sıkıntıları devam eden kişiler ise daha uzun bir süre bu yakınmalarını korurlar. İşte sizde sıkıntıları devam eden bu ikinci grup içinde bulunuyor olabilirsiniz. Sıkıntılarınız 1 aydan daha uzun bir süredir devam ediyorsa Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) denilen durumu yaşıyor olabilirsiniz. Bu durumda TSSB tedavisine yönelik olarak bir psikiyatrist ve psikologtan yardım almanız gerekmektedir.

DSM IV psikiyatrik tanı kitabındaki TSSB belirtileri şunlardır:

  1. Aşağıdakilerden her ikisinin de bulunduğu bir biçimde kişi travmatik bir olayla karşılaşmıştır.

(1) Kişi, gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma ya da kendisinin ya da başkalarının fizik bütünlüğüne bir tehdit olayını yaşamış, böyle bir olaya tanık olmuş ya da böyle bir olayla karşı karşıya gelmiştir.

(2) Kişinin tepkileri arasında aşırı korku, çaresizlik ya da dehşete düşme vardır.

  1. Travmatik olay aşağıdakilerden biri (ya da daha fazlası) yoluyla sürekli olarak yeniden yaşanır:

(1) Olayın, elde olmadan tekrar tekrar anımsanan sıkıntı veren anıları; bunlar arasında düşlemler, düşünceler ya da algılar vardır.

(2) Olayı, sık sık, sıkıntı veren bir biçimde rüyada görme.

(3) Travmatik olay sanki yeniden oluyormuş gibi davranma ya da hissetme (uyanmak üzereyken ya da sarhoşken ortaya çıkıyor olsa bile, o yaşantıyı yeniden yaşıyor gibi olma duygusunu, illüzyonları, halüsinasyonları ve dissosiyatif flashback epizodlarını kapsar).

(4) Travmatik olayın bir yönünü çağrıştıran ya da andıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma üzerine yoğun bir psikolojik sıkıntı duyma

(5) Travmatik olayın bir yönünü çağrıştıran ya da andıran iç ya da dış olaylarla karşılaşma üzerine fizyolojik tepki gösterme

  1. Aşağıdakilerden üçünün (ya da daha fazlasının) bulunması ile belirli, travmaya eşlik etmiş olan uyaranlardan sürekli kaçınma ve genel tepki gösterme düzeyinde azalma (travmadan önce olmayan).

(1) Travmaya eşlik etmiş olan düşünce, duygu ya da konuşmalardan kaçınma çabaları

(2) Travma ile ilgili anıları uyandıran etkinlikler, yerler ya da kişilerden uzak durma çabaları

(3) Travmanın önemli bir yönünü anımsayamama

(4) Önemli etkinliklere karşı ilginin ya da bunlara katılımın belirgin olarak azalması

(5) İnsanlardan uzaklaşma ya da insanlara yabacılaştığı duyguları

(6) Duygulanımda kısıtlılık (örn. Sevme duygusunu yaşayamama)

(7) Bir geleceği kalmadığı duygusunu taşıma (örn. Bir mesleği, evliliği, çocukları ya da olağan bir yaşam süresi olacağı beklentisi içinde olmama)

  1. Aşağıdakilerden ikisinin (ya da daha fazlasının) bulunması ile belirli, artmış uyarılmışlık semptomlarının sürekli olması:

(1) Uykuya dalmakta ya da sürdürmekte güçlük

(2) İrritabilite ya da öfke patlamaları

(3) Düşüncelerini belirli bir konu üzerinde yoğunlaştırmada zorluk çekme

(4) Hipervijilans (aşırı uyanıklık durumu)

(5) Aşırı irkilme tepkisi gösterme

  1. Bozukluğun 1 aydan fazla sürmesi
  2. Bozukluk, klinik açıdan önemli sıkıntı yaratır ya da sosyal, mesleki ya da diğer önemli alanlarda işlevsel bozulmaya yol açar.

Tipleri: Akut  (belirtiler 3 aydan az sürüyorsa)
Kronik (belirtiler 3 aydan fazla sürüyorsa)
Geç başlangıçlı  (belirtiler olaydan en az 6 ay sonra başlıyorsa)

TSSB’ye yönelik tedavi sürecinizde temel olarak uygulanacak yöntemler ilaç tedavisi ve psikoterapidir (Psikoterapi: Sorunlarınızın psikolojik nedenlerini anlama, kendi payınızı görme ve düşünce ve davranış alışkanlıklarınızı işinize yarayacak şekilde düzenleme çalışmalarıdır). Sıkıntılarınızın şiddeti günlük yaşamınızı bazı alanlarda önemli ölçüde engelleyecek durumdaysa bir psikiyatriste başvurarak ilaç kullanmanız iyileşme sürecinizde çok önemlidir. Psikiyatrist kontrolündeki ilaç kullanımınız sıkıntılarınızın şiddetti belirgin şekilde azalmaya başlayana kadar devam edebilir. İlaç alımınızı aynen size söylendiği gibi yapmanız çok önemlidir. İlaç tedavisinin yanında imkanlarınız dahilinde, travmatik olaylar konusunda uzman bir psikologtan psikoterapi alarak sıkıntılarınızın nedenlerini anlama, kendi payınızı görme ve bu sıkıntılarla daha önce bilmediğiniz yöntemlerle başaçıkma konusunda birçok şey öğrenebilirsiniz. Özellikle de EMDR olarak adlandırılan bir yöntem travmaların etkisinden kurtulmada kısa sürede oldukça etkili sonuçlar verebilmektedir.

Bir psikologdan yardım alma imkanınız bulunmuyorsa bu durumda ayrıntılı bir şekilde hazırlanmış bu notlardan faydalanabilirsiniz.  Eğer ilaç tedavisine başladıysanız, bir psikologtan ya da elinizdeki eğitim notlarından öğreneceğiniz şeyleri yaşamınızda uygulamanızın ilaç tedavisi kadar önemli olduğunu bilmelisiniz. Eğer yaşamınızda her alanda genel bir huzur haline olabilecek en yakın zamanda ulaşmak istiyorsanız bu öğrendiğiniz şeyleri sabırla uygulamanızın ilaç tedavisinden de önemli önemli olduğunu söyleyebiliriz.

Psikiyatrist kontrolünde ilaç tedavisi alıyorsanız ilaçlar size sıkıntılarınızın şiddetini azaltmada, düşüncelerinizi toparlamada, uykuya dalmanızı kolaylaştırmada ve size yakınmalarınızla başaçıkma konusunda enerji sağlamada faydalıdır. Ancak sadece ilaç kullanarak sıkıntılarınızdan etkili bir şekilde kurtulamayabilirsiniz. İlaçların iyileşmenizdeki etkisi bir benzetmeyle daha kolay anlaşılabilir. Düşün ki bir araba çamura saplanmış ve patinaj yapıyor. Aldığınız ilaçlar çamura saplanan bu arabayı arkadan ittiren bir güç gibidir. İlaçların amacı arabayı hareket eder hale getirmektir. Arabanın ne yöne gideceğini belirlemek, direksiyonu çevirmek ise tamamen sizin kontrolünüzdedir. Arabanızı hep çamurlu yola doğru sürerseniz yine çamura saplanırsınız. Bu yüzden arabayı nasıl kullandığınızı fark etmek ve ne yöne gideceğinizi belirlemekte bir uzman bir psikologdan ya da elinizdeki eğitim notlarından faydalanabilirsiniz.

Eğer bu bölümün başındaki örnek durumun sizde de benzer şekilde olduğunu düşünüyorsanız klinik bilgi ve gözlemlerimize göre sıkıntılarınızın şiddeti sizin için gerçekten çok rahatsızlık edici bir durumda olabilir. Kendinizi her an tetikte hissettiğiniz bir yaşantı size çok sıkıntı veriyor. Uykusuzluk nedeniyle enerjinizi toplamakta yaşadığınız güçlükler moralinizi bozabilir. Bazen kendinizi boğulacakmış gibi hissediyorsunuz. İnsanların sizi istediğiniz ölçüde anlamamalarından ya da bunu beklediğiniz oranda göstermediğinden yakınıyorsunuz. Hissettiğiniz yalnızlık hissi ve insanlarla ilişkilerinizde yaşadığınız problemler canınızı sıkıyor. Bu problemler düzelmeyecekmiş gibi düşündüğünüz oluyor. (Varsa) Olayla ilgi yaşadığınız kayıplardan dolayı yas içindesiniz ve aklınıza geldiğinde canınız yanıyor. Bu sıkıntılarınızla ilgili olarak bir uzmana başvurmuş olabilirsiniz. Bunun yanında tedavi sürecinizde ilgili uzmandan daha çok size iş düşmektedir. Başvurduğunuz uzmanın görevi çamura saplanan arabanın çamurdan çıkmasına yardımcı olabilecek ilaç tedavisini düzenlemek, (eğer psikoterapi bilgisi varsa) sıkıntılarınızla nasıl başaçıkabileceğinizi göstererek arabayı zor şartlarda nasıl kullanabileceğinizi öğretmek ve direksiyonu ne yöne çevirebileceğinizi bulmanızda size yardımcı olmaktır. Arabadan sorumlu olan asıl kişi arabanın sahibi olan şofördür. Yani sizsiniz. Bir psikologdan yardım alamasanız bile bu notları okuyarak sıkıntılarınızı anlama ve başaçıkma konusunda bir çok şey öğrenebilirsiniz. Bu notlar boyunca sıkıntılarınızda katkısı olan düşünce ve davranış alışkanlıklarınızın bazılarını uzun vadede işinize yarayacak şekilde değiştirmeniz konusunda size destek olmayı amaçlıyorum.

İlaç tedavisi ve psikoterapiden öğrendiklerinizi uygulamaya başlamanız tedavi sürecine girdiğinizi gösterir. Bu süreçte haklı olarak  zaman ilerledikçe yüksek sıkıntı düzeyinizin sürekli olarak aşağıya inmesini bekliyor olabilirsiniz. Bu haklı bir istektir. Kim olsa aynı şeyi ister, sıkıntılarının bir an önce aşağıya inmesini diler. Ancak işin doğasına baktığımızda aslında sıkıntı düzeyinizin zaman içinde dalgalanmalar göstererek düşeceğini bilmelisiniz. Yani bazen düşecek bazen de çıkacaktır. İlaç tedavinize devam ettiğiniz ve daha önemlisi psikoterapiden ya da başka kaynaklardan öğrendiğiniz bilgiler yardımıyla düşünce ve davranış alışkanlıklarınızla ilgili olarak teknikleri uyguladığınız sürece uzun vadede genel sıkıntı düzeyiniz azalarak normal sınırlara gelecektir. Sıkıntılarınızın azalması kişiden kişiye değişir. 3 ay, 6 ay, 1 yıl ya da daha fazla… Bu zamanın ne kadar uzun olduğuna temel olarak sıkıntınızın şiddeti, ilaç tedavisini aksatmamak ve psikoterapiden öğrendiklerinizi yaşamınızda uygulama konusundaki çabanız belirler. Psikoterapiden öğrendiklerinizi hayatınıza uygulamaya çalışmasanız hatta bunları öğrenme konusunda istekli olmasanız bile sıkıntılarınızın şiddeti çevre desteğiyle birlikte uzun vadede azalabilir ancak tedavi almanız ve öğrendiklerinizi sabırla uygulamanız bu zamanın önemli ölçüde kısalmasını sağlar.

Elinizdeki eğitim notlarının bundan sonraki bölümleri, psikoterapi tedavisiyle ilişkili olarak, sorunlarınızın nedenlerini anlamak ve nasıl iyileşebileceğinizin yollarını öğretmekle ilgilidir. Bu notlar askeri ortamda travmatik olaylar yaşamış kişilere yönelik özel olarak hazırlanmıştır. Konular belirli bir sırada birbirlerini takip etmektedir. Bu notları okurken ve öğrendiklerinizi hayatınızda uygulamaya çalışırken bu sıraya özen göstermeniz tavsiye edilir. Bunun yanında, 8. bölümü öğrendiklerinizi uygulama sırasında yaşayabileceğiniz güçlüklere odaklandığı için zaman zaman okumanız faydalı olabilir. Eğitim notlarına aşağıdaki linklerden ulaşabilirsiniz:

  1. Mevcut sıkıntılarının nedenlerini anlama (Hayatta kalma ve Alarm modu ile Yaşam Modu)
  2. Sıkıntılarınızla şu ana kadar nasıl başaçıktığınızı anlamak (işe yarayan ve yaramayan yollar)
  3. Sıkıntılarınızla başaçıkmada etkili yöntemler-1 (Davranış alışkanlıkları ile ilgili teknikler)
  4. Sıkıntılarınızla başaçıkmada etkili yöntemler-2 (Düşünce alışkanlıkları ile ilgili teknikler)
  5. Sıkıntılarınızla başaçıkmada etkili yöntemler-3 (Duygusal yönde müdahaleler, kaybedilenlerin yasını tutmakla ilgili problemlerin anlaşılması)
  6. Sıkıntılarınızla başaçıkmada etkili yöntemler-4 (Yaşam kalitesini artırmak, yaşama anlam katmak ve gelecek planı yapma ile ilgili eğitim)
  7. Sıkıntılarınızla başaçıkmada etkili yöntemler-5 (Sağlıklı bir şekilde iletişim kurma yöntemleri, güçlü bir şekilde hakkını arama ve sinirliliği ifade etmenin yolları)
  8. Eğitim notlarını uygulama konusunda yaşanan güçlükler ve isteksizlik duymak

Uzm. Psk. Cem Gümüş

 

Hazırlamış olduğum eğitim notları ile ilgili sormak istediğiniz noktalar olursa aşağıdaki adresten e-posta yoluyla çekinmeden sorabilirsiniz.

Uzm. Psk. Cem GÜMÜŞ

E-Posta: info@cemgumus.com

Kaliteli Yaşam Danışmanlığı ve Travma Terapisi/EMDR özel çalışma alanlarımdır.

Psikolojik güçlükler ve kişisel gelişime yönelik birçok içerik (kitap ve online eğitimler vb.) paylaşıyorum.

İçeriklere ulaşmaya başlamak için buraya tıklayabilirsiniz.

Kendinin Terapisti Ol Kitabı

psikolog kitapları öneri kendinin terapisti ol

Daha Kaliteli Bir Yaşam İçin
4 Basamaklı Uyan Yöntemini
Nasıl Kullanabileceğinizi Öğrenin

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir