Hipnoz ve EMDR, bilinçdışındaki belli negatif olayların işlenmesine dayanır.
Hatta aslında EMDR’nin kökenine bakıldığında, EMDR’nin hipnozdan ve hipnoterapiden etkilendiğini söyleyebilirim.
Daha önce hipnoz ve hipnoterapi ile çalışan uzmanlar da daha sonradan EMDR ile çalışmaya başlamıştır ve oradan gelen bilgileri de EMDR’ye ekleyerek bu yöntemin daha kapsamlı olmasını sağlamıştır.
Dolayısıyla hipnoz ve EMDR arasında belli bağlar olmakla birlikte birbirinden çok farklı oldukları noktalar da vardır.
Hipnoz, aracı bir yöntemdir.
Bir şırınga gibidir. Asıl işe yarayan şey şırınganın içine koyduğun maddedir. Şırınganın kendisi değil.
Hipnozun mantığı, kişiyi telkine yatkın hale getirmesidir. Bunu da transa geçmesini sağlayacak özel yöntemlerle sağlar.
Böylece kişi telkine daha yatkın hale geliyor ve uzman, belirlenmiş belli bir hedef doğrultusunda nasıl bir etkide bulunmak istiyorsa kişi trans halindeyken bunu gerçekleştiriyor.
Dolayısıyla hipnoz, aracı bir yöntem olduğu için diğer terapi yaklaşımlarından da belli bilgiler eklenerek kullanılabilir. Örneğin, bilişsel davranışçı terapi ve hipnozun bir arada kullanıldığı belli yaklaşımlar vardır. Bunun dışında birçok farklı terapi yaklaşımı da hipnozu kendi bünyesinde kullanabilmektedir.
EMDR ise başlı başına bir terapi yaklaşımıdır.
Başlangıçta travmaların çözümlenmesine yönelik bir teknik olarak ortaya çıkmış ama daha sonra uygulama alanları genişletilerek genel bir terapi yaklaşımı haline gelmiştir.
Kendine göre bir teorisi vardır. Psikopatolojiye belli bir bakış açısı, farklı türde problemlerle alakalı özel yöntemleri, prensipleri, manevraları, teknikleri bulunmaktadır.
EMDR’de mevcut hedeflere daha uzun vadeli olarak bakılır ve kişinin bütünsel olarak gelişip büyümesi olarak algılanır.
Tabiki duruma ve kişiye göre hedefler daha küçük tutulabilir ama kişi daha ileri gitmek istiyorsa buna yönelik birçok çalışma yapılabilir.
Hipnozda zihnin gevşemiş bir halde olması amaçlanır.
Buna trans hali denir. Trans haline girildiğinde belirli etkilerle kişinin değişime açık olduğu görülüyor.
EMDR’de ise bu tür rahatlamış ruh hali ve trans hali amaçlanmaz.
Seanslar aktif bir diyalogla yürütülür. Kişinin konuya bağlı olarak belirli duyguları yaşamasına izin verilir. Örneğin, mesela seansta kaygı hissi artabilir.
EMDR’de duyguların yükselmesi ve alçalması gayet doğaldır çünkü o duyguyu seansta sıcağı sıcağına işlemek amaçlanır.
Hipnozda kişinin pasif bir konumda, telkine açık halde olması amaçlanır.
Uzmanın yönlendirmesine göre değişim süreci yürütülür.
EMDR’de ise kişinin bilinci açıktır ve kişi terapistle diyalog halindedir.
Aklına yatmayan şeyleri açıkça söyleyebilir ve zihnin bir kısmı şimdiki zamandadır bir kısmı da geçmiş zamandadır.
Araştırmalara göre dikkati bu şekilde ikiye bölerek çalışmanın da özel belli faydaları vardır.
Dolayısıyla da dikkati bölerek çalışmak EMDR’nin önemli bir boyutudur. Daha hızlı ilerleme şansı vermesi açısından da önemli bir parçasıdır.
Hipnozda ise derin bir trans halindeyken bilincin tamamen o an odaklanılan konuda olması amaçlanır.
Yani geçmişteki belli bir olay işlenirken zihin tamamen oradadır.
EMDR’de ise zihnin bir tarafı burada olduğu için kademeli bir şekilde derinleşme sağlanır.
Bunun da şöyle bir avantajı olabiliyor: Bazı olaylardaki, bazı durumlardaki duygu yoğunluğu çok yüksek olduğu için birden o durum içine girmek riskli olabilir. Eğer uzman hipnozda duygu dalgalanmasını iyi yönetemezse kişinin yeniden travmatize olma ve hipnozdan zarar görme riski vardır.
Dolayısıyla EMDR bu gibi olaylara yaklaşırken dikkati bölerek ve o derinleşmeyi kademeli, güvenli bir şekilde yapmayı amaçlar.
Hipnozla alakalı özellikle filmlerdeki gibi bir sarkaç kullanılır, sarkaca bakan kişi transa geçer.
EMDR’de de göz hareketleri kullanılabiliyor, çift taraflı uyarıyı kullanırken gözler sağa sola hareket edebiliyor.
Bu da akla, “o an hipnoza mı giriliyor?” gibi bir düşünceyi getirebilir ama bu ikisinin hiçbir alakası yok.
Hipnozda o trans haline girmeye sağlayan tarzda indüksiyon denen belli yöntemler vardır.
Sallanan sarkacı gözlerle takip etmek de bu yöntemlerden sadece biri.
Ama EMDR yönteminde biz çift taraflı uyarıyı bu tür bir trans haline girilmesi için kullanmıyoruz. Etki mekanizması çok daha farklıdır.
Dolayısıyla göz hareketlerinin hipnotik indüksiyon ile bir alakası yoktur.
Hipnozdaki sarkacın amacı, bilinçli süreçleri bypass edip bilinçdışı süreçlere hızlı şekilde ulaşım sağlayacak olağan dışı bir uyaran vermektir.
EMDR’de ise bu çift taraflı uyarının amacı, bu uyarıyı vererek beynin sağ ve sol lobunu, duygu-mantık arasındaki dengeyi sağlamak, dikkati bölerek müdahale etmek şeklindedir.
Bu duygu-mantık arası dengeyi sağlaması açısından çift taraflı uyarı yöntemini kullanıyoruz.
Dolayısıyla çift taraflı uyarı anında transa girme amaçlanmıyor.
Bu noktada da EMDR’de de farkında olmadan bilinçaltıyla çalışıyoruz.
Bilinçdışındaki o materyaller kendiliğinden işlenip dönüştürülmektedir. Biz bazen seansta değişimi sağlayan işlemlemenin tam olarak ne olduğunu fark etmeyebiliyoruz ama danışanımız şu tür ifadelerde bulunabiliyır; “Şu an düşündüğümde o kadar rahatsız hissetmiyorum.”, “Şöyle bir olay geldi aklıma…” gibi kendiliğinden işlemleme sağlanıyor.
Böylece çok daha hızlı bir şekilde müdahale etme şansı olabiliyor çünkü bilinçdışı düzeyindeki düşünme bilinçli düşünmeden daha hızlıdır.
Dolayısıyla zaten biz de EMDR yöntemiyle zihnin doğal tamir etme mekanizmasını aktive etmeye çalışıyoruz.
Peki hipnoz, hipnoterapi mi daha etkilidir yoksa EMDR mi?
Böyle bir karşılaştırma yapmak çok doğru olmayabilir çünkü hangi yöntem olursa olsun önemli olan noktalar; uzmanın yetkin ve yeterli olması, terapi ilişkisini iyi bir şekilde yönetebilmesi, danışanını doğru bir şekilde anlayabilmesi, danışanın da sürece güvenmesi, inanması, açık olmasıdır.
Dolayısıyla hipnoz ve hipnoterapiyi iyi bir uzman yapıyorsa EMDR gibi bu yaklaşımlarda etkili olabilir.
Her iki yöntemin de belirli avantajları vardır.
EMDR, bilimsel olarak araştırmaya daha uygun bir altyapıya sahip olduğu için birçok araştırma yapılmıştır ve etkili olduğunu bildiğimiz bir yöntemdir.
Travmaya dayalı sorunlarda, travma sonrası stres bozukluğu gibi birçok farklı türdeki problemde faydalı ve etkili olduğunu biliyoruz.
EMDR’nin yapılandırılmış bir sisteminin olmasının çok fazla dağılmadan, odaklı bir şekilde sorunları işleyip, sistematik olarak geride bırakabilme açısından belirli avantajları vardır
Tabi bunun yanında hipnozun, hipnoterapinin de belli avantajları vardır.
Özellikle de bilinçdışındaki belirli bastırılan materyallere, belirli duygulara hızlı ve derinlikli bir şekilde ilerleme şansı verebilmektedir.
Ama tabi ki burada şunu hatırlatayım; eğer çalıştığın kişi iyi bir uzman değilse bu süreçte tekrardan travmatize olma gibi belirli riskler olabilmektedir.
O yüzden iyi bir uzmanla birlikte hipnoterapi ve EMDR yöntemleri bilinçdışı süreçleri işlemek açısından faydalı olacaktır.
Her iki yöntemin de kendine göre belli avantajları olduğu için son dönemlerde bazı uzmanların da EMDR ile hipnozu entegre ederek belirli çalışmalar yaptıklarını görüyoruz.
Ben hem hipnoterapi alanında hem de daha ağırlıklı olarak EMDR alanında eğitim gördüm. Daha yapılandırılmış olduğu ve daha çok eğitim aldığım ve deneyimim olduğu için tercihim de EMDR’den yana oluyor.
Kendimi bu alanda daha rahat hissediyorum ve etki etme açısından da daha kontrollü şekilde hareket ediyor olmamız benim bu yöntemi daha çok tercih etmemi sağladı.
Bu konuyla alakalı görüşlerini aşağıdaki yorumlarda paylaşırsan sevinirim.
Tekrar görüşmek üzere
Uzm. Psk. Cem Gümüş
